Η "ιστορική μεταφυσική" του Έβολα
Για τον Έβολα, όλοι οι παραδοσιακοί πολιτισμοί βασίζονται σε πνευματικές ενατενίσεις που δημιουργούν και μορφοποιούν υλικές και έμπρακτες φιλοδοξίες, βλέψεις και προσδοκίες. Ένα τέτοιο ιστορικό χαρακτηριστικό στο οποίο αναγνωρίζουμε ένα σαφές ίχνος, ένα υπόλειμμα αυτής της κοσμοαντίληψης, αφορά στο «ελέω Θεού δικαίωμα των βασιλέων», που δέχεται ως κυρίαρχη την πνευματική διάσταση της ζωής. Ως εκ τούτου οι κάστες μιας παραδοσιακής κοινωνίας είναι βασισμένες σε μια κοσμική θεία τάξη. Κάθε υπονόμευση αυτής της κοσμικής πνευματικής τάξης εισάγει μια νέα εποχή χάους, την Κάλι Γιούγκα (Kali Yuga) της ινδικής μυθολογίας, την σκοτεινή - δαιμονική περίοδο του γίγνεσθαι, την οποία γνώριζαν και κατέγραψαν όλοι οι παραδοσιακοί πολιτισμοί.
Στην ένθεη κοσμική τάξη, ο βασιλιάς ή ο αυτοκράτορας «ως εκδήλωση του Θεού», είναι όχι μόνον ο πολιτικός κυβερνήτης, αλλά ακόμη πιο σημαντικά, είναι ο ιερατικός κυβερνήτης, ο οποίος έχει το ύψιστο ιερό καθήκον να ανταποκριθεί στις πνευματικές ανησυχίες των υπηκόων του, ώστε να μην επιστρέφουν «οι δυνάμεις του χάους». Επιπλέον, για την κάστα των πολεμιστών, το
κύριο καθήκον ήταν όχι μόνο αυτό του στρατιώτη υπό την παρούσα έννοια, αλλά ενός πολεμιστή με κοσμική διάσταση, που είναι σε θέση να αποκαθιστά την κεντρική εστίαση στον κορμό ενός πολιτισμού και να τον περισώζει από της δυνάμεις της διάλυσης. Οι Ινδοί αναφέρονται χαρακτηριστικά στο στοιχείο αυτό ως κοσμικό καθήκον, ως «ντάρμα», καθήκον του κοσμικού νόμου για την κάστα των πολεμιστών (Ksatriyas), στο μνημειώδες «Τραγούδι του Ευλογημένου Κυρίου» (Bhagavad Gita), που αποτελεί μέρος του αθάνατου σανσκριτικού έπους Μαχαμπαράτα. Ανάλογο ιαπωνικό ιστορικό τους ισοδύναμο υπήρξαν οι σαμουράι', ακριβώς όπως αντίστοιχα ο ιαπωνικός πολιτισμός είχε ως άξονά του τον «θεϊκό αυτοκράτορα». Όλοι εκείνοι «οι πολιτισμοί που υπέκυψαν στις αντιπαραδοσιακές ή χαοτικές δυνάμεις αργά ή γρήγορα θα παρακμάσουν», όπως ο ιαπωνικός πολιτισμός, του οποίου ο αυτοκράτορας αποκήρυξε την θεία φύση του, την «θειότητά» του, κατ' εντολήν των Αμερικανών μετά την ήττα της Ιαπωνίας στον Β΄ Μεγάλο Πόλεμο.
Η κυκλική άποψη του Έβολα για το ιστορικό γίγνεσθαι, την οποία αποκαλεί «μεταφυσική της ιστορίας», απορρίπτει την ιστορική προοπτική «κατ’ ευθείαν» γραμμή, αυτή την «προοδευτική» σύλληψη της Ιστορίας που εννοεί την ιστορία ως συνεχή ανερχόμενη γραμμή, από το πρωτόγονο στο «σύγχρονο». Όπως ο Σπέγκλερ, έτσι και ο Έβολα διαπιστώνει πως οι πολιτισμοί διέρχονται από τους ίδιους κύκλους της γέννησης, της άνθησης και της αποσύνθεσης. Δεδομένου ότι θεωρεί τον πολιτισμό ως μια εκδήλωση του υπερφυσικού, εκφράζει ως θεμελιακή παραδοχή ότι κάθε πολιτισμός ιδρύθηκε στηριγμένος σε έναν γεννήτορα κεντρικό μύθο. Όσο περισσότερο ένας πολιτισμός απομακρύνεται από τον ιδρυτικό - θεμελιώδη μύθο του, άσχετα με το πόσο πολύ έχει προοδεύσει υλικά, διολισθαίνει περαιτέρω στο χάος, όπως ο τρέχων κύκλος του Ευρωπαϊκού - «Δυτικού» πολιτισμού μας.
Εντρυφώντας στην κυκλική αντίληψη της ιστορίας του Έβολα, είναι πολύ πιθανό ο μελετητής να θυμηθεί το ποίημα του μεγάλου Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέϊτς «Ο δεύτερος ερχομός». Μπορεί αβίαστα να ειπωθεί πως το ποίημα αυτό του αγγλόφωνου Ιρλανδού, εμπεριέχει την προσέγγιση του Έβολα για τους κύκλους της Ιστορίας: «Ματαγυρνώντας στη δίνη που διευρύνεται. Το γεράκι ν’ ακούσει δεν μπορεί τον γερακάρη, τα πράγματα διαλύονται, το κέντρο να βαστάξει δεν μπορεί. Σκέτη αναρχία είναι ξαμολυμένη πάνω στον κόσμο...»
Οι άξονες των πολιτισμών
Στην ιστορική μεταφυσική του Έβολα κάθε πολιτισμός έχει έναν άξονα, στον οποίο όλα εστιάζονται και γύρω από τον οποίο όλα περιστρέφονται, αυτός δε ο άξονας στους παραδοσιακούς πολιτισμούς είναι ο ιερέας-βασιλιάς, που ενσαρκώνει την θεϊκή τάξη, αποτελώντας την κορυφή στην πυραμιδωτή ιεραρχία της κάστας. Μπορούμε απλά να θεωρήσουμε τις παρούσες κοινωνικές «τάξεις» αυτού του ετοιμοθάνατου «Δυτικού» σύγχρονου πολιτισμικού κύκλου, ως τις πλέον εκφυλισμένες αντανακλάσεις των παλαιών καστών, βασισμένες εξ ολοκλήρου στα οικονομικά και στερημένες ολότελα από κάθε πνευματικό περιεχόμενο. Στην πυραμιδωτή ιεραρχία των παραδοσιακών πολιτισμών ο βασιλιάς χρησιμεύει ως μια «γέφυρα» ή όπως τον αποκαλούσαν οι Ρωμαίοι ως «Μέγας Γεφυροποιός» (Pontifex Maximus), μεταξύ των ανθρώπων και της αιώνιας θείας τάξης. Όλα τα άλλα συστατικά και δρώμενα στον παραδοσιακό πολιτισμό προέρχονται από αυτήν την κοσμική αρχή: η κάστα, ο νόμος, ο πόλεμος, η θρησκεία και η πολιτειακή έκφανσή του, η αυτοκρατορία.
«...Η αυτοκρατορία, που σ’ αυτό το πλαίσιο κατανοείται ως μία απεικόνιση του ουράνιου βασιλείου, παραχωρείται και προκαθορίζεται από τον θεό. Στην αυτοκρατορία ο γήινος ηγεμόνας (ο βασιλεύς- αυτοκράτωρ) (ελληνικά στο κείμενο) είναι ο ίδιος μία απεικόνιση του άρχοντα του σύμπαντος. Ως άρχοντας, ο ίδιος ο ηγεμόνας είναι μόνος και χωρίς δεύτερο. Εξασκεί τον έλεγχο και στην εγκόσμια και στην πνευματική επικράτεια και το επίσημο δικαίωμα του είναι παγκόσμιο. Αυτό το δικαίωμα επεκτείνεται ακόμα και σε λαούς που έχουν μιάν αυτόνομη κυβέρνηση και οι οποίοι δεν υπάγονται άμεσα στην πραγματική αυτοκρατορική εξουσία (κάθε τέτοια εξουσία θεωρείται «βαρβαρική» και «όχι σύμφωνη με το δίκαιο» εφόσον έχει απλά ένα φυσιοκρατικό υπόβαθρο). Οι υπήκοοι της αυτοκρατορίας είναι οι Ρωμαίοι (ελληνικά στο κείμενο), όχι πλέον με μιαν ηθική και νομική έννοια, αλλά με την έννοια ενός ανώτερου τίτλου και χρίσματος, εφόσον ζουν στην ειρήνη την οποία εγγυάται ένας νόμος που αποτελεί απεικόνιση του θεϊκού νόμου.»
Γράφοντας την «Εξέγερση ενάντια στο σύγχρονο κόσμο», ο Έβολα εξηγεί: «Προκειμένου να γίνουν κατανοητά και το πνεύμα της παράδοσης, αλλά και η αντίθεσή του που είναι ο σύγχρονος πολιτισμός; είναι απαραίτητο να ξεκινήσουμε με το θεμελιώδες δόγμα των δύο φύσεων. Σύμφωνα μ’ αυτό το δόγμα υπάρχει μια φυσική τάξη των πραγμάτων και μια μεταφυσική: υπάρχει μια θνητή και μιά αθάνατη φύση, υπάρχει η ανώτερη σφαίρα του “είναι” και η κατώτερη σφαίρα του “γίγνεσθαι”». Κατά γενική ομολογία, υπάρχει μια ορατή και απτή διάσταση, αλλά πριν και πέρα απ’ αυτήν, υπάρχει επιπλέον μια αόρατη και άυλη διάσταση, η οποία είναι το στήριγμα, η πηγή και η αληθινή ζωή της προηγούμενης. «Οπουδήποτε στον κόσμο της παράδοσης, και στην «Ανατολή» και στην «Δύση», με τη μια ή με την άλλη μορφή, αυτή η γνώση (όχι μόνο μια απλή «θεωρία») είναι πάντα παρούσες, ως ένας ακλόνητος άξονας γύρω από τον οποίο περιστράφηκαν όλα».
Αυτός ο άξονας, η κεντρική εστία γύρω από την οποία περιστρέφεται ένας παραδοσιακός πολιτισμός συμβολίζεται στον «τροχό». Ο «παγκόσμιος βασιλιάς» της ινδικής κοσμολογίας αποκαλείται «κύριος» ή «στροφέας» του «τροχού». Οι Έλληνες αποκαλούσαν αυτό το κεντρικό σύμβολο «τροχό της γένεσης» ή «τροχό της μοίρας», με το ακίνητο κέντρο του να συμβολίζει την πνευματική σταθερότητα. Ο Ινδός παγκόσμιος κύριος αποκαλείται επίσης «Κύριος του Νόμου» ή «Ο Κύριος του Τροχού του Νόμου». Στην ανατολή, το αξονικό σύμβολο αντιπροσωπεύεται από το εσωτεριστικό σύμβολο της «μάνταλα» (mandala) (σανσκριτικά: «περιουσία» ή «κτησι-ουσία» κι επίσης «αποπεράτωση»), ενός κλιμακωτά μορφοποιούμενου συγκεντρικού διαγράμματος, με πνευματική και τελετουργική σημασία στον Ινδουισμό και τον Βουδισμό. Μπορούμε επίσης να το παρατηρήσουμε συχνά μεταξύ των δυτικών πολιτισμών, στις ποικίλης μορφολογίας σβάστικες (γαμμάδια - τετρασκέλια - αγκυλωτούς σταυρούς) και στους ηλιακούς τροχούς.
Το Όρος και το «Άγιο Δισκοπότηρο»
Άλλα σύμβολα της πνευματικότητας του παραδοσιακού πολιτισμού περιλαμβάνουν το μύθο του «Άγιου Δισκοπότηρου» (Grail ή Graal) και το Όρος.
Ο Έβολα υπήρξε ένας έμπειρος και καταξιωμένος ορειβάτης.Το βιβλίο του «Διαλογισμοί πάνω στις κορυφές - Η ορειβασία ως μεταφορά για την Πνευματική Αναζήτηση», είναι μια σειρά άρθρων που συγχωνεύθηκαν με την άδεια του το 1973, από ποικίλα σχετικά έργα του που γράφτηκαν μεταξύ 1930 και 1942. Η στάση του απέναντι στα βουνά μπορεί να συνοψιστεί στο απόσπασμα που χρησιμοποιεί από τον Νίτσε: «Πολλά μέτρα επάνω από την επιφάνεια της θάλασσας - αλλά πόσο περισσότερο επάνω από τους συνηθισμένους ανθρώπους». Ο Έβολα απέρριπτε την ρομαντική και λυρική τοποθέτηση της αστικής τάξης προς τα βουνά, τοποθετήσεις που υπερίσχυσαν στο 19ο αιώνα, καθώς επίσης και την μονοδιάστατη αντίληψη της ορειβασίας ως απλής αθλητικής δραστηριότητας, παράγμα το οποίο χαρακτήριζε «χαρακτηριστικά αμερικανικό». Θεωρούσε την ορειβασία ως μιάν αριστοκρατική αναζήτηση, κατάλληλη να οδηγήσει τον ορειβάτη - αναρριχητή πέρα από τις μάζες και την υλιστική κοινωνία, με μιά νιτσεϊκού τύπου αυτο - υπέρβαση.
Μία αναζήτηση που απαιτεί αυτοπειθαρχία και θέληση, οι οποίες προσεγγίζουν μια ψυχοσωματική και πνευματική κατάσταση ανάλογη με την επιδιωκόμενη από τους ανατολικούς και δυτικούς μυστικιστές. Το ίδιο το όρος είναι φυσικό σύμβολο του άξονα μεταξύ γήινου και θείου. Ο ‘Εβολα αναφέρει αυτήν την πνευματική άποψη περί του όρους, ως ενυπάρχουσα σε τόσο διαφορετικούς και απόμακρους πολιτισμούς όπως ο προκολομβιανός νοτιοαμερικανικός, ο γερμανικός, ο ρωμαϊκός, ο ινδικός, ο θιβετιανός, και αυτός της γοτθικής περιόδου με την παράδοση του Καρλομάγνου και του Φρειδερίκου Μπαρμπαρόσσα, που κοιμούνται μέσα στο όρος, έτοιμοι να εγερθούν και να αποκαταστήσουν την τάξη στα βασίλειά τους. Τα επιβλητικά βουνά υπήρξαν στους παραδοσιακούς πολιτισμούς το ενδιαίτημα των Θεών. Ο καθένας μας σκέφτεται αυτόματα τον Όλυμπο κι αμέσως αναδύεται ο όρος Ολύμπιος, που αποδίδεται στους Θεούς και στις ενέργειες των ηρώων που αγωνίζονται να ανέλθουν πάνω από τα γήινα όρια.
Το μυστήριο του Άγιου Δισκοπότηρου υπήρξε αρχικά αντικείμενο ενός αυτοτελούς παραρτήματος της «Εξέγερσης ενάντια στον σύγχρονο κόσμο», στην έκδοση του 1934. Ο Έβολα αναζήτησε επίμονα τις προχριστιανικές - παγανιστικές καταβολές του θρύλου του Δισκοπότηρου, του οποίου την ταυτότητα αναγνώρισε και προσδιόρισε τελικά ως «βασιλικό αίμα» («Sang real»). Αυτός ο μύθος της Αναζήτησης του Δισκοπότηρου είναι επίσης αντιπροσωπευτικός του ηρωικού ανθρώπου, που με άκαμπτη κι ακάματη ορμή, αλλά και ακλόνητο θάρρος υπερβαίνει τα άχαρα, κοινότοπα και ανιαρά όρια, τις αντιξοότητες, τους περιορισμούς, τις δυσχέρειες και τα εμπόδια, γιατί μόνον ο άξιος ιππότης είναι σε θέσει να φθάσει στο Άγιο Δισκοπότηρο. Ο θρύλος αυτός επικεντρώνεται επίσης στο σύμβολο του νεκρού, τραυματία ή κοιμώμενου βασιλιά, του οποίου το βασίλειο κείτεται σε ερείπια εξ αιτίας της απώλειας της πίστης ή της απομάκρυνσης από την ιερή παράδοση. Ο ιππότης που επιτυγχάνει στην Αναζήτηση, υφιστάμενος προηγουμένως πολυάριθμες δοκιμασίες, αποκαθιστά την υγεία του βασιλιά (ή λαμβάνει ο ίδιος τον βασιλικό χιτώνα) και επανιδρύει το βασίλειο. Ο βρεττανικός θρύλος του βασιλιά Αρθούρου αποτελεί διεθνώς την πιό γνωστή παραλλαγή αυτού του μύθου. Ο άρχοντας κοιμάται μα θα επιστρέψει σωτήρας όταν η Αλβιών βρεθεί μπροστά στον χαμό. Παρόμοια ο Γιβελλίνος αυτοκράτορας Φρειδερίκος Μπαρμπαρόσσα σύμφωνα με τον θρύλο κοιμάται στα βάθη της οροσειράς Χαρτς και θα ξυπνήσει γιά να ηγηθεί της Γερμανίας στην πιό σκοτεινή ώρα της, όπως ο στερνός αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, ο «Μαρμαρωμένος Βασιλιάς» της λαϊκής παράδοσης θα ξαναζωντανέψει για να διώξει τους αλλόφυλους τυράννους.
Ο Έβολα θεωρεί την μεσαιωνική γιβελλινική πνευματική καλλιέργεια και τα πολιτιστικά της θέσμια, ως την κορυφαία απόληξη, ως το «απόγειο», του «Δυτικού» πολιτισμού. Στην μεσαιωνική περίοδο η γερμανική αυτοκρατορική γενεά των Χοενστάουφεν αντιπροσώπευε τους Γιβελλίνους σε αντίθεση με τον παπισμό. Το αποτέλεσμα στην Ιταλία, όπου η παπική μερίδα αντιπροσωπεύθηκε από πλούσιους γαιοκτήμονες κι εμπόρους, ήταν ένας σφοδρός κι ανηλεής αγώνας μεταξύ των δύο διεκδικητών της εξουσίας. Μετά την εξαφάνιση της γιβελλινικής γραμμής διαδοχής το 1268, ο «γιβελλινισμός» ως πολιτική θεώρηση κατέληξε να συμβολίζει την νοσταλγία γιά την επάνοδο της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που είχε σχεδόν επιτύχει την ευρωπαϊκή ενότητα.
Ο μύθος του «Άγιου Δισκοπότηρου» κατά τον Έβολα έχει απόλυτα ενσωματωθεί στον πυρήνα της γιβελλινικής παράδοσης. Συνεχίζεται ως μιά προσπάθεια αποκατάστασης του ευρωπαϊκού πολιτισμού. Οι ιππότες του Γκράαλ σύμφωνα με τον Έβολα, συνέχισαν να υπάρχουν στο Τάγμα των Ναϊτών, το οποίο για τον λόγο αυτόν κατεστάλη με άφατη σκληρότητα από το Βατικανό. Επίσης και οι Ροδόσταυροι σκόπευαν στην αποκατάσταση της Παράδοσης στην Ευρώπη κι από αυτήν τους την κινητήρια ιδέα απορρέουν οι αναφορές στις διακηρύξεις τους, τόσο στους «Ιππότες του Χρυσού Λίθου», όσο και στον αναστημένο βασιλιά που φορά το ναϊτικό σταυρό. Γιά τον Έβολα ο θρύλος του Άγιου Δισκοπότηρου παραμένει ένας κεντρικός μύθος γιά την ευρωπαϊκή αναγέννηση κι ενότητα, ένα σύμβολο του πολεμιστή-ιερέα τον οποίον ο στοχαστής προτρέπει να διατηρήσει την πνευματική του αγνότητα μέσα στην σύγχρονη Σκοτεινή Εποχή.
"Η ζωή και το έργο του Ιουλίου Έβολα"Κ.Θ. Ιωάννου
Εκδόσεις "Διοτίμα" - 2013
Τότε στα δημοτικά σχολεία οι τάξεις είχαν ξύλινα θρανία, πολλούς χάρτες στους τοίχους και όλους τους ήρωες του ΄21.
